ธนูคัน

         ธนูคัน นูคัน คะนูคัน ชะนู ก็ว่า เป็นเครื่องมือในการล่าสัตว์โดยเฉพาะอย่างยิ่งใช้ยิงนกและกระรอก ลักษณะเหมือนธนูแต่ใช้ยิงด้วย “ลูกดิน” หรือ “ลูกนู” ซึ่งทำด้วยดินเหนียว คลึงให้มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๑.๕-๒.๐ เซนติเมตร แล้วตากให้แห้งก่อนที่จะยิง

         วิธีทำ

         (๑) คันธนู ใช้ไม้ไผ่สีสุก เลือกเอาต้นที่แก่ ๆ และแข็งแรงโดยเฉพาะส่วนโคนของลำต้น นำมาผ่าและตัดให้ยาวประมาณ ๑.๒๐ เมตร โตพอประมาณมาทำเป็นคันธนู โดยให้ส่วนที่เป็นปล้องอยู่ที่กึ่งกลางของคันนูพอดี แล้วใช้ “มีดตอก” เหลาให้ตอนกลางโตและเรียวไปทางปลายทั้ง ๒ ข้าง โดยกะให้คันธนูแข็งพอเหมาะกับกำลังของผู้ที่จะใช้ เพราะถ้าคันของมันยิ่งแข็งเท่าไรก็จะต้องใช้กำลังง้างในการยิงมากขึ้นเท่านั้น ที่ปลายทั้ง ๒ ข้างบากทำให้เป็นร่อง สำหรับใช้บ่วงมาคล้อง และตอนกลางของคันธนูนี้ทำให้เป็นที่จับเหมาะมือ ซึ่งอาจใช้ไม้อื่นมาดาม และการดามนี้นิยมทำเป็นตัวนกให้สวยงามและใช้เชือกพันให้มั่นคง

         (๒) สายธนู ทำด้วยหวาย กว้างประมาณ ๑/๔ นิ้ว หนาพอสมควร ตอนกลางผ่าเป็น ๒ ซีก และเกลาให้แต่ละซีกกลมโตประมาณ ๑/๘ นิ้ว ตอนปลายของสายธนูทั้ง ๒ ข้างผ่าและฟั่นให้เป็นเกลียว และตอนปลายสุดทบทำเป็นบ่วงที่กว้างพอเหมาะกับร่องของคันธนู การทำให้เป็นบ่วงนี้เมื่อทบกลับมาแล้วก็ใช้วิธีถักกับส่วนที่ฟั่นเป็นเกลียวมาก่อนการถัก แบบนี้ภาษาถิ่นเรียกว่า “การแทงเปลียะ” ในส่วนที่ผ่าและฟั่นนี้พันด้วยย่านลิเพาขาวซึ่งผ่า ๓ ซีก เพื่อกันไม่ให้หวายส่วนที่ยังไม่ผ่าแตกต่อไป และตอนปลายของย่านลิเพาที่พันนี้นิยมพันทบไปทบมา ทำให้เกิดเป็นปมสามเหลี่ยมขึ้น เรียกว่า “ถักหางแลน” (ดู แทงหางแลน) เพราะนอกจากจะพันได้แน่นดีแล้วก็ดูสวยงามด้วย สายธนูนี้เมื่อทำเสร็จแล้วจะต้องสั้นกว่าคันธนูโดยคะเนว่าเมื่อธนูขึ้นสายเรียบร้อยแล้ว คันของมันโค้งพอเหมาะที่ตอนกลางซึ่ง ค่อนไปทางบนเล็กน้อย ใช้กิ่งไม้ไผ่เล็ก ๆ ๒ ท่อน ค้ำยันสายธนูซึ่งผ่าเป็น ๒ ซีกนี้ไว้ ให้เป็นรูปสี่เหลี่ยมกว้างพอเหมาะกับขนาดของลูกดิน แล้วใช้ย่านลิเพาขาวซึ่งผ่า ๓ ซีกนี้พันยึดให้แข็งแรง แล้วสอดถักให้เป็นรูปทรงสูงคล้ายกระชอนเรียกว่า “ถักรังหนอน” เพื่อใช้บรรจุ “ลูกดิน” หรือ “ลูกนู” ใช้เป็นแท่นยิงเรียกว่า “รังธนู” หรือ “รังนู”

         วิธีใช้

         เมื่อต้องการใช้ธนูก็ต้องขึ้นสายให้เรียบร้อย และบรรจุ “ลูกดิน” เข้าที่ “รังธนู” แล้วใช้มือที่ถนัดจับที่ตอนกลางของคันธนูและอีกมือหนึ่งจับที่ “รังธนู” ซึ่งเป็นที่บรรจุ “ลูกดิน” หรือ “ลูกนู” แล้วง้างธนูยิงได้ทันทีและเมื่อเลิกใช้แล้วก็ต้องปลดสายออกข้างหนึ่งแล้วเก็บเพื่อกันไม่ให้คันธนูคงตัว เพราะถ้าคันธนูคงตัวแล้ว เมื่อใช้ยิงจะไม่มีแรงเท่าที่ควร

         คันธนูนี้ นอกจากใช้ในการยิงนกและกระรอกแล้ว ยังใช้ยิงไก่เพื่อไล่ไม่ให้เขี่ยต้นกล้าหรือกินข้าวที่ตากไว้ และใช้ยิงเพื่อต้อนวัวควายได้อีกด้วย

         ปริศนาคำทายที่หมายถึง ธนูคัน หรือ นูคัน กล่าวว่า

          “เอานางมาแต่ป่า เอามาให้ทรงคัน ธรณีเป็นบุตร มนุษย์เป็นบิดัน บุตรออกจากคัน บิดันไม่ทันรู้” (นเรศ ศรีรัตน์)