กระท่อม : พืช

          กระท่อม หรือที่ชาวภาคใต้เรียกสั้น ๆ ว่าท่อม เป็นพืชในวงศ์ RUBIACEAE มีชื่อทางพฤกษศาตร์ว่า Mitragyna speciosa เป็นไม้ป่า ขนาดย่อม ต้นสูง ๑๖-๒๐ เมตร ใบโตราวฝ่ามือ เส้นใบสีชมพูอ่อน เป็นสันนูนชัดเจน ดอก คล้ายดอกกระถิน สีขาว กระท่อมขึ้นตามบริเวณที่โล่งในป่าดิบ มีปลูกตามบ้านเรือนบ้างแต่ไม่มากเพราะเป็นพืชเสพติด ผิดกฎมาย ชาวบ้านจะนำใบสด ๆ มาเคี้ยวกินกับน้ำ หรือไม่ก็นำมาตากแห้ง ขยี้ให้แหลกแล้วชงกับน้ำร้อนกินเหมือนน้ำชา หรือไม่ก็ใช้ใบแห้งห่อยาเส้นสูบเหมือนบุหรี่หรือทำเป็นท่อมผงที่บดจนเป็นผง หวนกับน้ำเย็นหรือน้ำฝนกินกัน ท่อมหรือกระท่อมนิยมกินกันในหมู่หรือพวกที่ทำงานหนักต้องอยู่กลางแดดกลางฝน เช่น พวกชาวนา โดยเฉพาะพวกลุ่มน้ำปากพนัง และระโนดนิยมกินใบกระท่อมกันมาก ทั้งชนิดสดและชนิดผง เพราะสารในใบกระท่อมทำให้ทำงานทน ไม่อ่อนเพลีย จนมีคำกล่าวในเรื่องสิ่งเสพติด ๔ อย่างคือ เหล้า กัญชา ฝิ่น และท่อมว่า “เหล้าว่าเอาวา กัญชาว่าอย่าก่อน ฝิ่นว่าคิดให้แน่นอน ท่อมว่าหาบคอนอยู่แค่ฉาน” เนื่องจากในใบกระท่อมมีสารพวกไมตรากีนิน เมื่อกินหรือเสพเข้าไป จึงทำให้เกิดอาการมึนซึมคล้ายสูบฝิ่น ไม่หิวอาหารง่าย

          แม้กระท่อมจะเป็นพืชเสพติด แต่ก็เป็นสมุนไพรด้วย เช่น ใช้เปลือกตากแห้งผสมกับเปลือกตะโกนา แห้วหมู พริกไทย และดีปลี บดให้ละเอียด ปั้นเป็นก้อนกินแก้กระษัย ปวดเมื่อย หรือต้มกับกานพลู การบูร สมุลแว้ง อบเชย ฝาง ขิง ช้าพลู ดีปลี ดอกจันทน์แดง ดอกจันทน์ขาว ชลูด เจตมูลเพลิง สะค้าน และใบกะเพรา กินเป็นยาบำรุงธาตุ แก้ธาตุพิการ เป็นต้น